Tìm Hiểu Những Cách Gây Mê Cá
Bài viết này so sánh và đánh giá sự khác biệt giữa thuốc gây mê hóa học và cách gây mê tự nhiên từ thảo dược khi được sử dụng cho cá.
Có thể bạn quan tâm: Tìm hiểu quy trình sản xuất cá vược
Nội Dung
Cách gây mê cá
Gây mê là quá trình ức chế các chức năng của một bộ phận hoặc toàn bộ cơ thể. Có thể sử dụng thuốc gây mê cho cá để làm dịu, giảm căng thẳng và giảm thiểu những biến đổi sinh lý trong quá trình vận chuyển, sinh sản và thậm chí trợ tử cho cá. Hầu hết các loài cá trải qua quá trình gây mê tại một thời điểm nào đó trong cuộc sống của chúng vì những lợi ích đã được nêu trên.
Vì những nguy cơ tiềm ẩn của thuốc gây mê hóa học, thuốc gây mê từ thảo dược đã trở thành lựa chọn ngày càng phổ biến trong ngành thủy sản. Thuốc gây mê từ thảo dược được coi là an toàn hơn vì chúng có thành phần tự nhiên, không gây tác dụng phụ đáng kể, không có tính chất gây ung thư và không tích tụ trong các mô cơ thể. Bài viết này sẽ so sánh và đánh giá sự khác biệt giữa thuốc gây mê hóa học và thuốc gây mê tự nhiên từ thảo dược khi được sử dụng cho cá.
Trên thế giới có khoảng 30.000 loài cá khác nhau, trong đó lớp cá xương chiếm gần 96%. Do đó, hầu hết các nghiên cứu về gây mê đều tập trung vào cá xương. Tuy nhiên, một số nghiên cứu ở mức độ thấp hơn đã sử dụng cá mập hoặc các loài cá có xương mềm như cá đuối và những loài tương tự.
Thuốc gây mê lý tưởng
Các tiêu chí để lựa chọn một loại thuốc gây mê lý tưởng cho cá bao gồm: dễ sử dụng, không độc hại, không ảnh hưởng đến sinh vật và môi trường, hiệu quả kinh tế, có tác dụng nhanh chóng cùng với khả năng bài tiết và phục hồi nhanh chóng, và không tạo ra dư lượng trong cơ thể của cá. Ngoài ra, loại thuốc gây mê này phải có hiệu quả đủ ở liều lượng thấp, có chi phí thấp và dễ dàng tiếp cận.
Liều tối ưu của thuốc gây mê cho cá phụ thuộc vào loài cá, kích cỡ của nó, các yếu tố môi trường và quy trình thực hiện. Thời gian mê cá không nên vượt quá 3 phút và thời gian phục hồi sau gây mê không nên quá 5 phút. Sự phục hồi có thể được quan sát khi cá được trả lại vào môi trường nước không chứa thuốc. Một số dấu hiệu chính để nhận biết sự phục hồi bao gồm chuyển động của vây mang, chuyển động bơi lội và giữ thăng bằng.
So sánh chất gây mê hóa học và tự nhiên
Các chất gây mê tổng hợp thường được sử dụng trên cá bao gồm MS-222 (Tricaine methanesulfonate), benzocaine, isoeugenol, AQUI-S, 2-phenoxyethanol, metomidate, quinaldine và carbon dioxide. Thời gian bắt đầu gây mê và phục hồi thường được khuyến nghị là dưới 5 phút.
Tinh dầu từ các loại thực vật khác nhau như bạc hà, cỏ roi ngựa, nguyệt quế và sim cũng có tác dụng gây mê đối với cá. Ngoài ra, các hợp chất từ thảo dược như linalool, myrcene, cineole, globulol, spathulenol, guaiol, caryophyllene oxide, terpinen-4-ol và dehydro quinone cũng đã được nghiên cứu về tác dụng gây mê cho cá trong những năm gần đây.
Thuốc gây mê thảo dược
Dầu Đinh hương
Là một loại thuốc gây mê tự nhiên và hiệu quả được sử dụng rộng rãi trên cá. Nó được sản xuất bằng cách chưng cất hoa, thân và lá của cây Đinh hương. Dầu Đinh hương có giá thành thấp hơn và tiết kiệm chi phí hơn so với MS-222, một loại thuốc gây mê hóa học. Dầu Kinh giới và Khuynh diệp cũng là những sản phẩm có giá thành hợp lý như dầu Đinh hương. Trên thực tế, dầu Đinh hương và eugenol là những chất gây mê tự nhiên có hiệu quả tương đối cao hơn so với các chất gây mê tổng hợp, về cả thời gian mê và thời gian phục hồi. Tuy nhiên, một nhược điểm của dầu Đinh hương là nó rất nhạy cảm với liều lượng trong quá trình sử dụng. Một sự thay đổi nhỏ về liều lượng có thể gây tử vong cho cá hoặc làm chậm quá trình phục hồi.
Rau ngò rí
Một ví dụ khác về thuốc gây mê từ thực vật là rau mùi (ngò rí). Rau mùi chứa hoạt chất linalool, chiếm 50-70% thành phần chính. Hàm lượng tinh dầu trong rau mùi dao động từ 0,03-2 tùy thuộc vào trạng thái khô hay ướt, và 60% hàm lượng tinh dầu được sử dụng cho mục đích gây mê cá. Húng quế cũng đã được xác định là một loại thuốc gây mê hiệu quả và an toàn đối với cá.
Thành phần chính linalool và myrcene thường được sử dụng trong thuốc gây mê cá từ thực vật. Citronellal cũng có hoạt tính gây mê cao hơn linalool nhưng thấp hơn eugenol. Tuy nhiên, linalool và myrcene được ưa chuộng hơn vì chúng có ít tác dụng phụ. Tinh dầu hoa oải hương cũng hiệu quả trong việc gây mê cá tương tự như chiết xuất đinh hương, mà không gây tác dụng phụ bất kỳ.
Thuốc gây mê hóa học
Tricaine methanesulfonate (MS-222) là một chất tổng hợp thường được sử dụng trong quá trình gây mê cá. Tuy nhiên, đã có báo cáo về sự khác biệt về dược động học và dược lực học của tricaine methanesulfonate (MS-222). Cũng đã được báo cáo rằng hợp chất này có tác động tiêu cực đối với một số loài cá. MS-222 có thể gây ra các thay đổi trạng thái trong hệ thống miễn dịch và các thông số sinh hóa như tăng cortisol, thay đổi phản ứng oxy hóa và miễn dịch ở các loài cá khác nhau trong quá trình vận chuyển.
MS-222
Tricaine methanesulfonate (MS-222) là một chất tổng hợp thường được sử dụng để gây mê cá. Cần xem xét về tác dụng của thuốc gây mê propofol (2,6-diisopropyl phenol), được sử dụng rộng rãi để gây mê cho con người, thú y và các loài cá khác. Propofol là một chất gây mê có tác dụng ngắn, giúp lành vết thương nhanh chóng và được chuyển hóa mà không tích lũy trong cơ thể của cá rô phi. Do sự khác biệt về phản ứng thuốc giữa các loài và cả trong cùng một loài, thuốc gây mê phải được sử dụng dựa trên từng loài cụ thể để đảm bảo an toàn. Tuy nhiên, propofol đã được chứng minh là có thể tăng nồng độ glucose trong cơ thể và làm giảm nồng độ hematocrit (HCT) và lactate, tình trạng tương tự cũng xảy ra với MS-222.
Sử dụng thuốc gây mê ở liều cao để gây cái chết êm dịu cho cá
Có thể sử dụng quá liều thuốc gây mê để gây cái chết cho cá một cách êm dịu. Lựa chọn phổ biến nhất để đạt được “cái chết êm dịu” cho cá là sử dụng thuốc ngâm (đặc biệt là MS-222) với liều lượng từ 5 đến 10 lần so với nồng độ gây mê cho một loài cụ thể. Tuy nhiên, thuốc tiêm cũng có hiệu quả.
Đối với các loại cá lớn, phương pháp ngâm hoặc tắm không phải lúc nào cũng phù hợp và thiết thực. Thuốc gây mê có thể được áp dụng trực tiếp lên vảy cá, giữ cá trong dung dịch thuốc gây mê từ 5 đến 10 phút, cho đến khi cá không còn chuyển động ở mắt là đủ để gây ra “cái chết êm dịu”. Cắt đứt cột sống hoặc gây sốc cho não, làm cá mất máu cũng là những phương pháp thay thế để gây chết cho cá.
Vì các hợp chất hóa học gây tác dụng phụ khi sử dụng thuốc gây mê cho cá, việc sử dụng thuốc gây mê từ thảo dược đóng vai trò làm phương thức thay thế chính. Thuốc gây mê có nguồn gốc tự nhiên có tác động tích cực hơn đối với quá trình vận chuyển, sinh sản và sự phát triển của cá. Tuy nhiên, cần có nhiều nghiên cứu hơn và áp dụng thuốc gây mê từ thảo dược từ các thí nghiệm vào thực tế để đảm bảo an toàn và hiệu quả.
Theo dõi canuocngot.vn để tìm hiểu về nhiều loại cá nữa nhé!
